Er zijn volop kansen om te werken aan een gezonde en veilige leefomgeving. We moeten die kansen goed benutten in de aanpak van de grote opgaven als woningbouw en energietransitie. Naar verwachting woont over 30 jaar een kwart meer mensen in de provincie Utrecht dan nu, dat zorgt voor een grote druk de ruimte en de leefomgeving. Met het programma Gezond en veilig werken we aan het beschermen en het bevorderen van gezondheid en veiligheid. Zo willen we de huidige (milieu)kwaliteiten behouden en waar mogelijk verbeteren en tegelijkertijd verdere groei van de bevolking mogelijk maken. Dit doen we graag samen met gemeenten, zo kunnen we van elkaar leren en elkaar versterken.
Het ontwerp programma Gezond en Veilig kunt u raadplegen via: www.provincie-utrecht.nl/onderwerpen/bodem-water-en-milieu/milieu-en-gezondheid
Figuur 1: Kernwaarden voor een gezonde leefomgeving (bron: GGD GHOR en RIVM, 2020, bewerking provincie Utrecht).
Het beschermen van gezondheid en veiligheid doen we door middel van het provinciale milieubeleid voor geluid, luchtkwaliteit en externe veiligheid.
Geluid
Geluidsoverlast heeft negatieve effecten op de gezondheid van mensen. Ca 30 % van de woningen in de provincie Utrecht heeft een geluidsbelasting die hoger is dan de advieswaarde van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) voor geluid. Daarom werkt de provincie al jaren aan het terugdringen van de geluidsbelasting.
De provincie heeft met de Samenwerkingsagenda Geluid middelen beschikbaar gesteld om samen met gemeenten op zoek te gaan naar mogelijkheden om de geluidsbelasting in de gemeenten terug te dringen. Een eerste aanzet is het in kaart brengen van de geluidsituatie in de diverse gemeenten. Dit is ook noodzakelijk om te voldoen aan de eisen die de Omgevingswet in dit verband aan gemeenten stelt. Gemeenten kunnen nog steeds projecten aandragen.
De provincie neemt maatregelen om de geluidhinder van provinciale wegen zoveel mogelijk te beperken. Zo worden wegen in druk bewoonde gebieden voorzien van geluidsreducerend asfalt en experimenteren wij met innovatieve oplossingen zoals een whiswall (Vreeland).
Belangrijk voor de leefkwaliteit zijn ook gebieden waar het rustig is. De provincie heeft een aantal gebieden aangewezen als stiltegebied. In deze gebieden zijn geen ontwikkelingen toegestaan die (veel) lawaai met zich meebrengen.
Op rijksniveau wordt een complete herziening van het luchtruimgebruik voorbereid. Dit heeft invloed op de hinder van vliegverkeer in de provincie. Samen met de gemeenten wordt gezocht naar mogelijkheden om bij het Rijk de Utrechtse belangen te behartigen en te voorkomen dat de herziening leidt tot een toename van geluidhinder.
Luchtkwaliteit
Luchtkwaliteit is van levensbelang. Luchtverontreiniging is één van de belangrijkste risicofactoren voor de gezondheid, in dezelfde orde van grootte als overgewicht. Ook bij luchtkwaliteit die voldoet aan de wettelijke normen zijn er veel gezondheidseffecten. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) heeft daarom recent advieswaarden voor luchtkwaliteit geformuleerd die een stuk strenger zijn. De provincie Utrecht heeft de ambitie om in 2030 te voldoen aan de WHO advieswaarden voor luchtkwaliteit en is daarom toegetreden tot het nationale Schone Lucht Akkoord (SLA). Dit is het nationale netwerk waarin het Rijk, alle provincies en inmiddels zo’n 100 gemeenten werken aan gezondere lucht voor iedereen. Luchtvervuiling houdt zich namelijk niet aan grenzen. Alleen samen kunnen we de lucht sneller gezond maken. Een groot deel van de luchtverontreiniging in uw gemeente komt van buiten de gemeente (en zelfs het buitenland), maar ook in uw gemeente bevinden zich bronnen van luchtverontreiniging.
Via de “Uitvoeringsagenda Gezonde Lucht regio Utrecht” bieden we kennis over bijvoorbeeld houtstook, het geven van voorlichting en monitoring van luchtkwaliteit. Ook biedt de uitvoeringsagenda inzicht in maatregelen die gemeenten kunnen nemen voor schonere lucht en bijvoorbeeld een handreiking ‘Gevoelige bestemmingen’ tbv het gemeentelijk, ruimtelijk beleid. Alle gemeenten zijn welkom bij de Uitvoeringsagenda Gezonde Lucht regio Utrecht (gezondelucht@provincie-utrecht.nl). De provincie Utrecht zet zich o.a. in voor een strenger Europees bronbeleid.
Als uw gemeente meer wil doen voor de luchtkwaliteit kan ze ook aansluiten bij het Schone Lucht Akkoord en direct deelnemen (www.schoneluchtakkoord.nl).
Externe Veiligheid
De provincie voert de volgende activiteiten uit in het kader van Externe veiligheid:
- Advisering van gemeenten die omgevingsvisies, omgevingsplannen opstellen
- Risico’s registreren en inzichtelijk maken op de Risicokaart, de risicokaart is beschikbaar voor gemeenten(risicokaart.nl).
- Coördinatie van de gemeentelijke routering van gevaarlijke stoffen, De provincie zorgt dat de routes op elkaar aansluiten.
- Lobby voor het beperken van het vervoer van gevaarlijke stoffen door stedelijke gebieden in de landelijke stuurgroep van het basisnet
- Coördinatie van kennisuitwisseling en samenwerking tussen de omgevingsdiensten, de veiligheidsregio en gemeenten.
- VTH taken voor bedrijven die vallen onder het Besluit Risicovolle Zware Ongevallen.
- Deelname aan landelijke afstemming en kennisuitwisseling in de IPO werkgroep omgevingsveiligheid
Advisering Gezond en Veilig
In een gezonde leefomgeving zijn mensen gezonder en voelen ze zich prettig. De provincie vindt dit belangrijk en werkt hieraan en ondersteunt gemeenten hoe een gezonde leefomgeving meegenomen kan worden van strategisch beleid tot en met uitvoering. Bij een gezonde leefomgeving is er sprake van
- een voldoende grote, toegankelijke en bruikbare, deels rustige, groene ruimte
- het stimuleren dat mensen actief bewegen (vooral voor hun dagelijkse verplaatsingen door te wandelen, fietsen en OV)
- een aanzienlijk betere milieukwaliteit in woon- en leefgebieden dan de wettelijke minimumkwaliteit.
- een leefomgeving die klimaatadaptief is
- deelname voor iedereen aan de maatschappij
- circulariteit als basis voor alle ontwikkelingen.
Europees, landelijk en provinciaal beleid en regelgeving moeten een goede basis vormen voor de inrichting van een gezonde leefomgeving. De provincie zet daarom voor de leefomgeving in op bovenstaande punten.
Een woonhuis richt je zo niet in, waarom een woonwijk wel?
Een voorbeeld:
Ook in woongebieden is de impact van auto’s op de omgeving groot door de uitstoot, de geluidbelasting en het ruimtegebruik. En door het veelvuldig gebruik van de auto bewegen mensen ook veel minder. Het stimuleren van fietsen en OV-gebruik is een middel om daar iets aan te doen en meteen het autogebruik omlaag te krijgen. Effectiever is het om daarnaast ook in te zetten op maatregelen die het autogebruik beperken. Deze maatregelen moeten op zowel rijks-, provinciaal- als gemeentelijk niveau genomen worden om impact te hebben.
We denken graag met gemeenten mee hoe alle aspecten van gezondheid in plannen en ontwikkelingen integraal meegenomen kan worden. Door dit vroegtijdig in het proces te doen wordt dit later niet een grotere opgave.
Maptable
De provincie ondersteunt gemeenten bij het realiseren van een gezonde en veilige leefomgeving met behulp van de ‘Maptable Gezonde gebiedsontwikkeling’. De Maptable is een digitaal hulpmiddel om te laten zien op een kaart welke gevolgen bepaalde keuzes hebben voor een gebied.
Het helpt bij het gesprek met elkaar gaat over die keuzes, knelpunten, kansen en ambities voor de ontwikkeling van het gebied. Verschillende aspecten van gezondheid, zoals luchtkwaliteit, geluidsoverlast en natuur kunnen daarbij in beeld worden gebracht. Naast een hogere plankwaliteit kan zo ook tijdwinst wordt geboekt tijdens het planproces.
Figuur 2: Een screenschot van de maptable
De Maptable wordt inclusief ‘operator’ en deskundige ondersteuning kosteloos beschikbaar gesteld door de provincie aan de Utrechtse gemeenten.
Contact
Als u meer over een onderwerp wilt weten of we kunnen met u meedenken, dan doen wij dat graag. U kunt contact opnemen via gezondenveilig@provincie-utrecht.nl.
