Samenleving kan veel
Discussieleider Elisabeth van den Hoogen opende het plenaire programma van het Voorjaarscongres met de vraag aan burgemeester Van Zanen welk muziekstuk hij voor ogen heeft bij de lokale democratie. Jazz, zo reageerde hij. “iedereen heeft zijn eigen verhaal, en speelt zijn eigen partij, maar samen klinkt het als een klok.”
Van Zanen bleek een warm pleitbezorger van het meer betrekken van de burger bij het politieke proces op lokaal niveau. “Ik ben vier maanden de stad ingetrokken en heb zelf ervaren wat er aan energie in de stad aanwezig is. Dat is echt enorm. De samenleving kan veel meer dan wij denken. Wij allen, het college maar ook de gemeenteraad, moeten daarom leren om meer aan de bevolking over te laten.”
Reden om het collegeakkoord van zijn gemeente ook als titel mee te geven: ‘Utrecht maken we samen’. Van Zanen: “We zoeken naar nieuwe vormen van samenwerking en participatie. En daar zijn al hele concrete ideeën over.” Welke dat zijn wilde hij overigens nog niet kwijt. “Die gaan we bij de presentatie van de voorjaarnota bekend maken.”
Nederland Luilekkerland
Historicus Rutger Bregman hekelde in zijn bijdrage aan het congres het overheersende chagrijn van de gemiddelde Nederlander anno 2014. Want zeker in historisch perspectief bezien verkeert hij in een Luilekkerland. “We hebben het uitzonderlijk goed. In vrijwel alle ranglijstjes staan we op de eerste positie of vlak daaronder. Maar dat is meteen ook het probleem: we weten niet hoe het nog beter moet.”
Dat verklaart meteen waarom Nederland ten prooi is gevallen aan een gruwelijk virus, aldus Bregman, namelijk dat van de nostalgie. “Iedereen wil terug naar vroeger. Maar vergis je niet: dat is een welvaartsziekte voor rijke, veilige en gezonde mensen. Mensen kortom zoals wij.”
Vroeger was echt niet alles beter. Maar die indruk verklaart wel waarom de overheid ook over haar eigen rol en functioneren aan het nadenken is. Het brengt de lokale bestuurder in een spagaat, stelt Bregman. “Enerzijds wordt van hem verwacht dat hij de leiding neemt, anderzijds wordt hij geconfronteerd met een werkelijkheid waarin de zaken zelfs nog verder zijn gedecentraliseerd dan wij denken. Het lijkt erop dat de overheid meer uit de weg moet gaan, dan dat zij zelf de leiding moet willen nemen.”
Toch moet de neiging om de verantwoordelijkheid bij de samenleving zelf neer te leggen niet worden overdreven. In de eerste plaats omdat het lokaal nu al erg goed op orde is. “Mensen zijn tevreden over hun buurt en ontevreden over het land.” Maar ten tweede omdat er ook nadelen aan kleven. “Er is uitgebreid onderzoek gedaan naar de verzorgingsstaat, de rol van de overheid en de civil society. Daaruit blijkt dat die elkaar versterken. Sterker nog: waar de overheid zich terugtrekt, leven de mensen steeds meer op zichzelf. Die schitterende theorie dat de verzorgingsstaat ons passief, lusteloos en hebberig zou maken mist dus in feite maar een ding: bewijs.”
