Gemeenten zullen tot op het hoogste bestuurlijke en ambtelijke niveau werk moeten gaan maken van hun digitale organisatie. “Digitalisering van de overheid raakt de economie, veiligheid en privacy, de rechtstaat en zelfs de democratie. Het is niet meer een kwestie van alleen bedrijfsvoering. Het is Chefsache.”
Die boodschap had Patrick van Domburg, burgemeester van IJsselstein voor de deelnemers aan het Najaarscongres 2019 van de VNG Utrecht. Het congres werd vrijdag 22 november gehouden bij het KWR Water Research Institute in gastgemeente Nieuwegein. Het plenaire deel van het congres stond geheel in het teken van de grenzen van de informatiesamenleving.
Algemene Ledenvergadering
Maarten Divendal
Voorzitter Maarten Divendal van de VNG Utrecht opende traditiegetrouw het congres en gaf direct het woord aan burgemeester Frans Backhuijs van gastgemeente Nieuwegein, die iedereen van harte welkom heette.
Tijdens de Algemene Ledenvergadering stemden de aanwezige leden onder andere in met de begroting voor 2020 en de benoeming van Maarten van Dijk en Anneke Dubbink in het bestuur van de VNG Utrecht. Verder werd Willemien de Graaf, gemeentesecretaris van Leusden, benoemd als lid van de kascommissie voor 2020. (klik hier voor het verslag)
Haagse zaken
Daarna besprak algemeen directeur van de VNG Jantine Kriens – de laatste keer voor haar afscheid – de ontwikkelingen rond diverse ‘Haagse zaken’. Zoals de stikstof-crisis en de PFAS-problematiek, waar inmiddels 70 procent van alle gemeenten mee te maken heeft.
Volgens Kriens duiden de op dat dossier ontstane problemen op een “interessant mechanisme, waar we in het openbaar bestuur veel last van hebben. Een kokertje ergens op in een ministerie bedenkt een norm en denkt totaal niet na over de uitvoering ervan in de praktijk. En als het dan vervolgens fout gaat, hebben we geen goed mechanisme met elkaar waarmee we escalatie weten te voorkomen.” Het was een wake-up call voor de VNG, aldus Kriens, en een onderstreping van de noodzaak om te werken aan een andere, meer directe relatie met het rijk.
Jantine Kriens
Problemen in de jeugdzorg
Vanzelfsprekend ging het ook over de problemen in de jeugdzorg. Een alarmerend rapport van Inspectie voor de Gezondheidszorg en Jeugd en de Inspectie Justitie en Veiligheid bracht de verantwoordelijk minister ertoe om opnieuw een stelselwijziging aan te kondigen, waarmee niet meer de gemeenten maar regionale samenwerkingsverbanden de verantwoordelijkheid voor een goede jeugdzorg zouden moeten krijgen.
Een typisch Haagse vlucht vooruit, aldus Kriens, die tot veel boosheid bij gemeenten leidde. “Je voert eerst een stelselherziening door, waarmee je alle problemen in één keer op het bordje van de gemeenten legt. Terwijl je weet dat het veld zelf heel erg versnipperd is, wat een rijksverantwoordelijkheid is, en terwijl je als rijk de randvoorwaarden niet goed hebt geregeld. Je weet dat de doelgroep in omvang toeneemt en toch voer je bezuinigingen door. Als het dan vervolgens niet goed blijkt te gaan, geef je de gemeenten de schuld en kondig je een andere aanpak aan. Maar zo werkt dat dus niet.”
Het was aanleiding voor de VNG om in actie te komen: maar liefst 150 wethouders bleken bereid om zichtbaar aanwezig te zijn bij het Kamerdebat over het inspectierapport. Dat bleek zinvol. De Tweede Kamer onthield zich van het gebruikelijke ‘gemeente bashen’ en er werd geld in het vooruitzicht gesteld om tot verbetering te komen. “Misschien moeten we dit wel veel vaker gaan doen.”
Jos Boere
Schat aan informatie
Na Jantine Kriens was het woord aan Jos Boere, plaatsvervangend directeur van KWR Water Research Institute. Hij gaf in zijn bijdrage het nodige inzicht in het werk van het KWR en het belang daarvan voor gemeenten. Bij het instituut blijkt een schat aan kennis, kunde en informatie over water en de relatie met gezondheid beschikbaar. Voor het bedrijfsleven en de industrie, maar zeker ook voor gemeenten, zo benadrukte Boere.
Ingrid van Lieshout
Op haar beurt zette Ingrid van Lieshout, projectleider van de Staat van Utrecht de gelijknamige database voor gemeenten in het spotlicht. “Je weg vinden in de informatiesamenleving. De Staat van Utrecht helpt graag mee.” Op de website is inmiddels een grote hoeveelheid kennis, informatie en statistiek te vinden over actuele ontwikkelingen rond twaalf beleidsthema’s in de 26 Utrechtse gemeenten. “Het is en blijft een pilot”, aldus Van Lieshout. “We willen dus graag feedback, ook van de gemeenten zelf. We willen horen of dit nu is wat bestuurders, beleidsmakers en maatschappelijke organisaties kunnen gebruiken.”
