Van de noodzaak tot verduurzaming is iedereen inmiddels wel doordrongen. Op de Inspiratie- en informatiemarkt ‘Fairtrade en Global Goals’ van vrijdag 26 januari 2024, gehouden in het Huis van de Provincie Utrecht, ging het dan ook vooral over de manier waarop. Provincie en gemeenten blijken onder meer via hun inkoopbeleid veel invloed te kunnen uitoefenen.
Wie de website van Global Goals bezoekt, ziet in één oogopslag waar het aan schort. In 2015 werden in de Verenigde Naties 17 doelstellingen geformuleerd voor een wereldwijde verduurzaming in de periode tot 2030 (de zogeheten Sustainable Development Goals of SDG’s). De tweede helft is inmiddels begonnen, maar nog slechts 15 procent van de doelstellingen ligt op dit moment op schema. Het blijft dus hard nodig om mensen te informeren én te inspireren rond dit thema en vooral ook om ze tot actie te verleiden, aldus Utrechts gedeputeerde Has Bakker. Dat is precies de reden voor de provincie Utrecht om deze markt te organiseren.
Marktkramen
De markt vond plaats in de foyer van het provinciehuis en daar hadden meerdere organisaties een kraam ingericht waar deelnemers zich konden laten informeren.
Fairtrade Gemeenten Nederland, VNGInternational/Global Goals, SDG Nederland en Natuur en Milieufederatie Utrecht (NMU) waren er te vinden, evenals de gemeente Utrecht/Utrecht4GlobalGoals. Lokale ondernemers als de Wereldwinkel uit De Bilt en Landwinkel Nieuw Slagmaat uit Bunnik boden hun producten aan. De provincie Utrecht zelf had kramen ingericht rond thema’s als de Circulaire Samenleving, maatschappelijk verantwoord ondernemen en investeren (MVOI), het voedselbos, klimaatmitigatie en biodiversiteit in stad en dorp.
Grote verschillen
De markt opende om 9.30 uur met een plenair programma, dat – na een kort welkomstwoord van gedeputeerde Has Bakker – werd afgetrapt door Maarten Divendal, burgemeester van De Ronde Venen en voorzitter van de VNG Utrecht. Hij wees erop dat er grote verschillen zijn tussen gemeenten in hun benadering van de verduurzamingsopgave. Waar de ene gemeente vanuit ideologie of overtuiging werk maakt van duurzaamheid, voert in de andere gemeente vooral pragmatisme de boventoon.
Divendal ervaart dat in zijn eigen omgeving. Verduurzaming roept sinds de verkiezingen een politieke discussie op, waar niemand op zit te wachten. Divendal: “Maar als het gaat over het gemeentelijk inkoopbeleid wordt duurzaamheid opeens wel heel belangrijk. Dat onderstreept dat we rekening moeten houden met hoe verschillende gemeenten in de wedstijd zitten en op wat voor manier ze benaderd moeten worden. Elke gemeente zal het op zijn eigen manier willen doen.”
Toekomstige generaties
Gedeputeerde Has Bakker benadrukte in zijn bijdrage dat de voornaamste vraag is in welke staat de huidige generatie deze provincie over wil dragen aan komende generaties. “Die benadering vindt veel weerklank in het college van Gedeputeerde Staten en Provinciale Staten. Voor ons staat een schone, gezonde en duurzame toekomst voorop. Daarom is ook unaniem besloten aan een aparte 50ste Statenzetel toe te voegen die het belang van de toekomstige generatie vertegenwoordigt.”
Utrecht werkt op diverse fronten aan verduurzaming, aldus Bakker. Zo hanteert de provincie een klimaatparagraaf, als uitvloeisel van de Utrechtse klimaataanpak, die inzet op een klimaatneutrale
provincie in 2050. Ook is er prijsbeleid geformuleerd voor de uitstoot van CO2 en stikstof. “Maar de meeste impact maken we toch via ons inkoopbeleid.”
Niet voor niets is de provincie Utrecht de op een na meest duurzaam aanbestedende provincie van Nederland. Has Bakker: “Dat is de essentie: hoe leggen we de lat steeds hoger, niet alleen voor onszelf maar ook voor partijen waar wij zaken mee doen? Hoe kunnen we bedrijven blijven uitdagen nog meer te doen om de milieudruk te verlagen en het circulair ondernemerschap te bevorderen?”
Rechtvaardig handelen
Karen Kammeraat, Voorzitter van Fairtrade Gemeenten Nederland, wees er op dat handelen volgens de zes pijlers het Fairtrade Keurmerk automatisch ook een serieuze bijdrage levert aan de realisatie van de GlobalGoals. “Fairtrade staat voor rechtvaardigheid en een gelijkwaardige manier van ontwikkelingssamenwerking. Wij geven niet iets, maar zij maken iets voor ons en krijgen daar een eerlijke prijs voor. Fairtrade laat zien dat het structureel anders kan.”
Fairtrade scoort sowieso op vijf Global Goals, aldus Kammeraat: bestrijding van armoede, honger, en ongelijkheid, een verantwoorde consumptie en productie en vrede, veiligheid en rechtvaardigheid. Maar daar komt nog wat bij. “We geven boeren tips om het klimaat minder te belasten, dragen bij aan gelijkheid tussen mannen en vrouwen en checken op fatsoenlijke arbeidsomstandigheden.”
Maar het draait vooral op samenwerken, zegt Kammeraat. “Fairtrade is een beweging van onder meer boeren, inkopers, vrijwilligers, overheden, consumenten, merken en winkels. We trekken samen op met de VNG, de provincies, individuele gemeenten en organisaties. We vullen elkaar aan, we versterken elkaar en werken in partnerschap samen aan duurzame steden en gemeenschappen.” Daarmee draagt Fairtrade bij aan maar liefst tien van de 17 SDG’s.
Stimuleren en ondersteunen
Ook Noraly van Tinteren onderstreepte namens VNG International / Global Goals de noodzaak tot samenwerking. “Dat is namelijk precies de reden waarom de landelijke VNG Gemeenten4GlobalGoals heeft opgericht, een netwerk-organisatie die zoveel mogelijk gemeenten wil stimuleren en ondersteunen in het werken met de Global Goals.”
Van Tinteren vertelt verder: “We voeren adviesgesprekken, geven handreikingen en ontwikkelen tools om tot verduurzaming te komen. Met name kennisuitwisseling is heel belangrijk. Daarom hebben we een online database ingericht, waarin de best practices en ervaringen uit praktijkproeven worden gedeeld. Met dat doel organiseren we ook regelmatig inspiratiedagen.”
Een andere doelstelling is om de resultaten van Global Goals meetbaar te maken. “Via de website waarstaatjegemeente.nl is een dashboard te raadplegen, dat inzicht biedt in de prestaties van gemeenten aan de hand van de diverse SDG-indicatoren.” Er zijn kortom veel instrumenten beschikbaar en er is ook heel veel informatie voorhanden. “Maak er gebruik van”, aldus Van Tinteren.
Keuzes maken
De gemeente Nieuwegein doet dat al volop, zo bleek uit de inleiding van Marieke Schouten, Global Goals ambassadeur en wethouder in Nieuwegein. “Als gemeente dragen wij bij aan duurzame ontwikkeling in brede zin. Tegelijkertijd zijn we een veelkoppig monster, dus we moeten keuzes maken. Waar zetten we in op welke SDG’s?”
Juist de SDG’s zelf blijken een goede leidraad te bieden. Bijvoorbeeld bij de herontwikkeling van het centrum van Nieuwegein. “We hebben de ambitie om de meest duurzame binnenstad van Nederland
te worden. Maar je kunt nooit 100 procent scoren op alle ambities die je hebt. Met de SDG’s voor ogen zijn we in staat gebleken scherpere keuzes te maken.”
Anderzijds moeten ook de inwoners van en bedrijven in de stad meer betrokken en bewust worden gemaakt betoogt Schouten. “We willen het samen doen. Maar dan moeten we wel dezelfde taal spreken. Met de SDG’s lukt het om je doelen bespreekbaar te maken met inwoners?.. Dat helpt ons beter dan eindeloze hoeveelheden documenten door te worstelen en kritieke prestatie-indicatoren na te streven.”
Of het allemaal effect heeft, wordt vanzelfsprekend gemeten. Daarvoor gebruikt Nieuwegein de Social Handprint van MAEX, waarmee de bijdrage van een organisatie aan de 17 SDG’s wordt gekapitaliseerd. De impactwaarde van Nieuwegein blijkt inmiddels op ruim een miljoen euro te worden getaxeerd.
Eigen dashboard
Ook in Utrecht streeft het stadsbestuur naar gezond stedelijk voor iedereen, aldus Bert van Vijfeijken, senior adviseur internationale samenwerking van de gemeente Utrecht. “We hebben een meerjarige strategie, die al meerdere collegeperiodes heeft overleefd en aansluit bij de internationale doelstellingen op dit terrein. De SDG’s bieden een taal die internationaal wordt gesproken.”
Utrecht werkt aan SDG 1: duurzame steden, langs een aantal lijnen. Internationaal wordt de samenwerking gezocht met andere steden en op lokaal niveau zet de gemeente in op het versterken van lokale initiatieven. Zo is er een U-award voor SDG-projecten die jaarlijks wordt uitgereikt.
Ook heeft de gemeente een eigen dashboard, waarmee ze ontwikkelingen monitoren. “Het laat zien wat we doen en bereiken: een real time overzicht van hoe de stad er uit oogpunt van duurzaamheid voor staat. Daar rapporteren we ook over. Op landelijk niveau is er de Voluntary National Review maar Utrecht heeft dat vertaald in een lokale rapportage: de Voluntary Local Review. Daar zijn we best trots op.”
Uit de rapportage blijkt dat een stad als Utrecht best veel kan bereiken. “Dat is ook meteen de boodschap die we willen afgeven: betrek de steden bij het formuleren van internationale doelen en indicatoren van duurzaamheid. Als de gemeenten niet betrokken zijn, wordt het allemaal een stuk moeilijker.”
Marktbezoek
Na het plenaire programma was er nog volop gelegenheid voor een bezoek aan de markt waar deelnemers informatie konden vergaren over Fairtrade en de Global Goals. Een overzicht van alle deelnemende organisaties is te vinden in de bijlage.
