De Vereniging Afdeling Utrecht van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten werd opgericht op 9 januari 1919. Zoals de officiële naam doet vermoeden, moet haar vroegste historie worden gezocht in de geschiedenis van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten.
In de eerste decennia van de twintigste eeuw vonden gemeenten elkaar, om in gezamenlijkheid hun stoffelijke belangen in een steeds complexere samenleving onder de aandacht te brengen van de verschillende overheden, met name van de rijksoverheid. Na een periode van twee jaar voorbereiding vond op 28 februari 1912 in ’s-Gravenhage de oprichtingsvergadering plaats van de Vereeniging van Nederlandsche Gemeenten (VNG).
Bij de start van de VNG in 1912 hadden zich 28 leden aangesloten. Vanwege het criterium dat een kandidaat-lid van de VNG minimaal het aantal van 10.000 inwoners binnen zijn gemeentegrenzen diende te herbergen, kwamen er binnen de provincie Utrecht maar drie gemeenten in aanmerking om lid te worden, te weten Utrecht, Amersfoort en Zeist.
Onder invloed van plannen om een afzonderlijke vereniging voor kleine(re) gemeenten op te richten, liet het bestuur van de VNG op 15 juli 1915 de bepaling van het minimale inwonertal vallen. Op 22 december 1914 had echter in Utrecht reeds de officiële oprichtingsvergadering plaatsgevonden van de Vereeniging van kleine stedelijke en plattelandsgemeenten in Nederland (VKSPN). Bij aanvang bleken evenwel maar zes Utrechtse gemeenten lid te zijn geworden, een aantal waarvan in juni 1915 zou blijken dat het slechts tot acht was opgelopen.
