De tijd die gemeenten gegeven is om te komen tot een Regionale Energie Strategie en daar ook nog eens de steun van bewoners voor te verwerven is te beperkt. Aldus diverse deelnemers aan de Bestuurlijke bijeenkomst Klimaatakkoord.
Marieke Schouten
Op de buitengewone Algemene Ledenvergadering van 29 november 2019 van de VNG staat het Klimaatakkoord op de agenda. Daarop vooruitlopend ging de VNG hierover het gesprek aan met bestuurders van de 26 Utrechtse gemeenten. Dat gebeurde tijdens een bestuurlijke bijeenkomst die in samenwerking met de VNG Utrecht op woensdag 13 november 2019 werd gehouden in het Stadshuis van de gemeente Nieuwegein.
De VNG wil bereiken dat het Klimaatakkoord gemeenten helpt bij de realisatie van hun eigen duurzaamheidsambities. Dat die ambities nodig zijn, benadrukte dagvoorzitter Marieke Schouten, wethouder Nieuwegein, in haar welkomstwoord nog maar eens. Zij bracht onder andere de effecten voor de provincie Utrecht in herinnering, zoals die in kaart zijn gebracht door het KNMI in het kader van de Klimaattop van 2018. “Er komt heel veel op ons af de komende decennia.”
- Klik hier voor de presentatie van het KNMI.
Logisch dus dat bestuurders zich druk moeten maken over klimaatverandering en het opvangen van de effecten ervan. “Zelf vind ik de grootste uitdaging in dat verband: welk verhaal hebben wij te vertellen als bestuurders en hoe nemen we mensen daarin mee? Wat is het verhaal waar mensen zich in herkennen en waardoor ze ook in actie komen?”
Haalbaar en betaalbaar
Rik van der Linden
Rik van der Linden, wethouder Dordrecht, legde in zijn bijdrage aan de bijeenkomst nog eens uit waar het Klimaatakkoord volgens de VNG in feite over gaat (zie ook www.vng.nl/klimaatakkoord). “Het is het fundament waarmee we als gemeenten de komende 30 jaar mee aan de slag moeten gaan.” Hij gaf daarbij ook aan welke randvoorwaarden zijn gesteld.
Zo is het tempo van uitvoering afhankelijk van de vraag in hoeverre maatregelen haalbaar en betaalbaar zijn voor de samenleving. “Dat verklaart de keuze voor een stapsgewijze invoering met ruimte voor bijsturing.”
Ook moet de wettelijke vertaling van het Klimaatakkoord een gemeentelijke regierol mogelijk maken en moet er een vergoeding komen voor de verwachte stijging van de uitvoeringskosten voor gemeenten. “Daar wordt nu een Artikel 2 onderzoek financiële verhoudingswet voor ingezet. Het resultaat wordt in 2020 verwacht.”
Deadlines te krap
Vrijwel elke gemeente is inmiddels aan de slag gegaan met de uitwerking van het Klimaatakkoord in enerzijds een Regionale Energie Strategie en anderzijds een Transitievisie Warmte. Een van de deelnemers merkte daarover op de gestelde deadlines (RES in concept gereed in juni 2020, in maart 2021 definitief; Transitievisie: voor eind 2021 definitief) wel heel erg krap zijn.
Daarnaast zijn er de nodige knelpunten in relatie tot de ambitie van sommige gemeenten om te komen tot een lokaal Klimaatakkoord. “Dat raakt meer dan alleen het thema energie.” Ook de betrokkenheid van bewoners is een punt van zorg, zo bleek. Nog los van het gebrek aan ambtelijke capaciteit om het landelijke Klimaatakkoord op lokaal niveau een doorvertaling te geven.
Ten aanzien van de Transitievisie Warmte bleken er vooral zorgen te zijn over de positie en rol van de leveranciers. “Hoe gaan wij als gemeenten ervoor zorgen dat het warmtenet er is voor de inwoners en niet voor de leveranciers? De leveranciers zijn vooral op zoek naar de krenten uit de pap, waarna de gemeenten met de pap blijven zitten.”
De VNG herkent en erkent die zorgen, zo liet een van aanwezige beleidsmedewerkers weten. “We nemen dat mee in de discussie over de marktordening voor warmte.”
Ervaringen
Veel discussie was er over de betrokkenheid van de lokale bevolking. Een Woerdense bestuurder: “Wij hebben een wijk van het gas afgehaald. Dat moet je vooral doen, als je daarna niets meer voor elkaar wilt krijgen.” In Amersfoort hebben ze het anders aangepakt: “Wij zijn mensen gaan bevragen: we willen met u nadenken over hoe we uw woning nog kunnen verwarmen als die van het gas afgaat. Dat werkt beter.”
Dat bleek in Woerden uiteindelijk ook de manier: “Na die ene keer hebben we het andersom gedaan. We zijn naar de mensen toegegaan in de wijken. Bottom up werkt het echt beter.” Renswoude heeft inmiddels ook een wijk van het gas af gekregen. “Maar dat is mede gelukt omdat wij eigen woningbedrijf hebben. Dat maakt het allemaal net iets makkelijker.”
Een deelnemer uit Utrecht wees op zijn beurt op het verschil tussen nieuwbouw en bestaande bouw. “In nieuwbouw is van het gas af prima te regelen. De vraag is hoe we bestaande woningen van het gas kunnen afkoppelen zonder ze te slopen.”
Het zijn dit soort ervaringen die andere gemeenten kunnen helpen, aldus Rik van der Linden. “Het pad naar gasvrije wijken gaat ons nog veel leren. Grootste zorgen maak ik me niet over de wijken waarin mensen wonen die dit leuk vinden, maar over de wijken waar mensen wonen die zelf de puf niet hebben om hiermee bezig te zijn. Hoe betrekken we die hierbij? Dat is een lastige.”
Motie aangekondigd
Stuk voor stuk vragen die ongetwijfeld tijdens de BALV van de VNG aan de orde zullen komen, zo is de verwachting. Voor de volledigheid werd door Utrechtse Heuvelrug alvast een motie in het vooruitzicht gesteld. “Het Klimaatakkoord is niet amendeerbaar, maar we willen wel een motie indienen, waarin we aangeven dat we onze best zullen doen om voor het zomerreces met een concept-bod voor de RES te komen. Dat geeft ons twee raadsvergaderingen extra. Hopelijk krijgen we daar voldoende steun voor.”
- Klik hier voor de presentatie van wethouder Rik van der Linden.
