Hoewel veel gemeenten er anders over denken, is digitalisering geen toekomstmuziek, maar een actuele en urgente opdracht. Dat bleek tijdens een netwerkbijeenkomst over de Digitale Agenda Gemeenten 2028 van de VNG Utrecht en de directie Lokaal Bestuur en Informatiesamenleving van de landelijke VNG.
Jeroen Lalleman
“De wittebroodsweken zijn voorbij,” stelde Jeroen Lalleman, strateeg Digitale Overheid bij VNG, tijdens zijn introductie. “Digitalisering raakt inmiddels alle aspecten van het gemeentelijk bestuur, van openbare veiligheid tot het sociale domein. Toch blijkt dat veel gemeenten moeite hebben om zelfs de basis op orde te krijgen.”
Dat besef is niet op alle niveaus en in alle gemeenten even goed doorgedrongen, getuige ook de relatief lage opkomst van de netwerkbijeenkomst. “Het onderstreept alleen maar de noodzaak om hiermee aan de slag te gaan en gemeenten aan te zetten tot actie.”
Iris Meerts en Walter van Dijk
Urgentie én kansen
Dat dit gemeenten voor een complexe uitdaging stelt is evident, gezien de frequente berichtgeving over bijvoorbeeld datalekken en cybercrime, maar ook de strenger wordende Europese regelgeving. Deze uitdagingen dwingen gemeenten om hun digitale huishouding snel op orde te brengen.
Zeker ook omdat er wel degelijk kansen liggen om de werkdruk te verlichten en tot betere dienstverlening te komen. Zo kan kunstmatige intelligentie worden ingezet voor het verbeteren van de efficiëntie van werkprocessen. In Beverwijk worden bijvoorbeeld omgevingsvergunningen deels door AI beoordeeld.
“Digitalisering kan veel meer zijn dan een technische verplichting,” aldus Iris Meerts, burgemeester van Wijk bij Duurstede en lid van de VNG-commissie Informatiesamenleving. “Het biedt de kans om nabijheid te organiseren en mensen op maat te bedienen. Maar daarvoor moeten we samenwerking en standaardisatie wel serieus nemen.”
Samenwerken en standaardiseren
Dat bleek een terugkerend thema tijdens de bijeenkomst: de noodzaak tot collectieve actie. Gemeenten die vasthouden aan hun autonomie riskeren achterop te raken in de digitale transitie. “Om als eenling de strijd aan te gaan met grote techbedrijven is onmogelijk,” stelde wethouder Walter van Dijk uit Zeist, eveneens lid van bovengenoemde VNG-commissie. “We moeten collectief optreden, zowel binnen Nederland als richting Europa.”
Toch blijft standaardisatie een spanningsveld. Veel gemeenten worstelen met de balans tussen zelfstandigheid en de voordelen van samenwerking. Een oplossing die vaak genoemd werd, is een grotere regierol voor VNG. “Als we als gemeenten onze lokale autonomie deels durven loslaten, kunnen we samen echt stappen maken,” aldus Van Dijk.
Jeroen Willem Klomps
Digitale toegankelijkheid: een blinde vlek
Digitale toegankelijkheid stond als tweede thema op de agenda van de bijeenkomst. Dat het voor gemeenten nodig is om hier werk van te maken blijkt onder andere uit het Dashboard DigiToegankelijk! Dit is een nieuw voorziening, waarmee een beeld is te krijgen van de digitale toegankelijkheid van alle overheidsorganisaties. Het blijkt dat op dit moment slechts 28 procent van de gemeentelijke websites voldoet aan de wettelijke eisen. Dat betekent dat grote groepen inwoners, zoals mensen met een beperking, onvoldoende toegang hebben tot essentiële diensten.
“Digitale toegankelijkheid is geen luxe, maar een basisrecht,” betoogde Jeroen Willem Klomps, Bestuurlijk Ambassadeur digitale toegankelijkheid van de VNG. “Toch leeft dit thema vaak niet aan de bestuurstafel, terwijl het in de ambtelijke organisatie juist enorm speelt. Als we hier werk van maken, besparen we kosten. Bovendien verbeteren we onze dienstverlening ingrijpend.”
Een oproep tot actie
De bijeenkomst eindigde met een duidelijke oproep aan gemeenten om de urgentie van digitalisering te omarmen en hierin ook samen op te trekken, met elkaar en met de VNG. Daarbij is het van belang om niet alleen de problemen te benoemen, maar ook de kansen te grijpen die digitalisering biedt.
“Het is tijd om echt aan de slag te gaan,” aldus Meerts. “We kunnen ons niet langer veroorloven om te wachten tot de volgende crisis. Digitalisering biedt de kans om onze samenleving te versterken en dichter bij onze inwoners te staan. Maar daarvoor is moed en samenwerking nodig.”
De zaal bleek het er van harte mee eens. Of zoals een deelnemer uit de zaal treffend concludeerde: “Het is klaar met omtrekkende bewegingen. We moeten nu echt aan de bak.”
Meer informatie
Online is een grote hoeveelheid informatie te vinden over dit thema. We zetten een aantal daarvan op een rijtje:
Informatie over de Digitale agenda 2028
Digitale veiligheid en privacy
Digitale toegankelijkheid
