Het failliet van de verzuiling is daar zeker debet aan. “De politiek moet te allen tijde in staat zijn om te aggregeren: argumenten en standpunten uit de samenleving ophalen. Tot het moment dat de verzuiling verdween ging dat ook prima. De zuilen werkten namelijk als een warme schoorsteen: ideeën die in de onderlaag ontstonden werden langzaam maar zeker omhoog gebracht. Daardoor kon het idee van de man op de werkvloer uiteindelijk bij Joop den Uyl op tafel belanden. Dat is nu niet meer zo. Het verdwijnen van de verzuiling is dan ook misschien wel het slechtste wat de Nederlandse democratie is overkomen.”
Temeer omdat daar de ‘verboekenplankisering’ van de samenleving voor in de plaats is gekomen. “De zuilen zijn omgevallen en we hebben er boekenplanken voor teruggekregen. We hebben een politieke laag die bestuurlijk georiënteerd is en dus weinig politiek bedrijft. Daaronder zitten de andere lagen in de samenleving, die weliswaar stuk voor stuk veel politieker zijn geworden maar zelden met die politieke laag in verbinding staan. Lokale partijen weten die lagenstructuur nog wel te doorbreken. Daarom gaat het lokaal ook beter dan landelijk. Alleen is het oog van de gemiddelde kiezer nog altijd gericht op Den Haag en niet op het stadhuis.”
Daar gaat het dan ook fout op het moment dat de lokale politiek rekenschap moet afleggen. “De verkiezingen zijn het moment bij uitstek om je als politicus te verantwoorden”, aldus Bijl. “Maar het punt is dat de aandacht bij gemeenteraadsverkiezingen voortdurend uitgaan naar de politieke leiders op het Binnenhof en niet naar de politieke leiders op lokaal niveau. Bij de herindelingsverkiezingen voor Stichtse Vecht, die een paar maanden later werden gehouden dan de reguliere gemeenteraadsverkiezingen, was de opkomst ruim 20 procentpunten lager. Ik schrok daarvan. Daaruit blijkt dat gemeenteraadsverkiezingen niet op de mentale agenda van de kiezer staan. Bij de landelijk gehouden gemeenteraadsverkiezingen is er in de krant veel aandacht voor en is de opkomst dus hoog. Maar als die aandacht wegvalt, kost dat dus 20 procentpunten. En dat is niet uniek. Kennelijk slaagt de lokale politiek er niet in binding te krijgen met de achterban.”
