Vrijdag 23 mei 2025 verwelkomde de gemeente IJsselstein de deelnemers aan het Voorjaarscongres 2025 van de VNG Utrecht in het Fulcotheater. ‘Samenspel in een sterk bewegend maatschappelijk ecosysteem’, luidde het motto van de bijeenkomst. Gemeenten staan immers met elkaar èn met andere overheden en partners voor uiterst diverse en complexe maatschappelijke opgaven. Een goede samenwerking is daarbij van cruciaal belang.
Dagvoorzitter van het Voorjaarscongres was Petra Doornenbal, vice-voorzitter van de VNG Utrecht en burgemeester van Renswoude. Zij nam de honneurs waar voor voorzitter Mark Roëll, burgemeester van Baarn, die helaas verhinderd was.
Na het welkomstwoord van Agnes Jongerius, waarnemend burgemeester van IJsselstein, begon de bijeenkomst traditiegetrouw met de Algemene Ledenvergadering.
De aanwezige leden stelden bij die gelegenheid het jaarverslag en de jaarrekening 2024 vast en verleenden hun goedkeuring aan de voorgestelde wijziging van de statuten van de VNG Utrecht.
Ook werd formeel afscheid genomen van Petra Doornenbal als bestuurslid en vicevoorzitter van de VNG Utrecht en werden de nieuwe bestuursleden benoemd: Rachel Streefland, wethouder in Utrecht, en Sjors Fröhlich, burgemeester van Vijfheerenlanden.
Haagse actualiteiten
Pieter Jeroense, plaatsvervangend algemeen directeur van de VNG gaf aansluitend een overzicht van de belangrijkste ontwikkelingen in Den Haag. Centraal stond de Voorjaarsnota van het kabinet en de financiële positie van gemeenten.
In eerste aanzet kon hij goed nieuws melden. Na de intensieve lobby vanuit de VNG, IPO en de waterschappen heeft het kabinet een extra bedrag van 3 miljard euro beschikbaar gesteld, deels structureel, deels incidenteel.
Voor de jeugdzorg is het ravijnjaar enigszins verzacht met 424 miljoen euro extra. Ook is op verzoek van de minister-president afgezien van een juridische procedure, in ruil voor de belofte dat er vóór Prinsjesdag een aanvullende compensatie van 708 miljoen euro komt voor tekorten over 2023 en 2024.
Desondanks blijft de structurele onbalans tussen gemeentelijke taken en bijbehorende middelen voortbestaan, constateerde Jeroense. Gemeenten blijven hierdoor ook na 2026 kampen met financiële onzekerheid. Een complicerende factor hierbij zijn de veranderde politieke verhoudingen in Den Haag. De formele lijnen en netwerken zijn gewijzigd en de invloed van ministeries is minder vanzelfsprekend. Besluitvorming vindt vaker plaats in kleine kring, zonder ambtelijke ondersteuning, wat de transparantie en voorspelbaarheid bemoeilijkt.
Eén digitale overheid
Iris Meerts, burgemeester van Wijk bij Duurstede, en Walter van Dijk, wethouder van Zeist gingen vervolgens met de deelnemers in gesprek over de concept-resolutie ‘Als één sterke bestuurslaag regie op de Digitale Samenleving: over het collectiviseren en standaardiseren van digitalisering in gemeenten’. Beiden zijn lid van de VNG-commissie Informatiesamenleving. Hun betoog was helder: digitalisering is geen lokaal vraagstuk meer, maar vraagt om gezamenlijke regie, collectieve keuzes en bestuurlijke lef.
Digitalisering raakt inmiddels namelijk elk gemeentelijk proces. Terwijl gemeenten het nog altijd grotendeels individueel aanpakken. Elke gemeente onderhandelt afzonderlijk met leveranciers, koopt eigen systemen in en ontwikkelt lokaal beleid, met alle risico’s van dien. “Het is eigenlijk van de gekken dat we dat 342 keer doen,” zei Meerts. “We maken het onszelf nodeloos ingewikkeld.”
De resolutie die tijdens het VNG Jaarcongres wordt voorgelegd, markeert een belangrijke koerswijziging. Gemeenten spreken daarin af om de krachten te bundelen, te standaardiseren en regie te voeren als één digitale overheidslaag. Meerts: “Als we nu geen collectieve stap zetten, blijven we achter de feiten aanlopen. Maar als we de handen ineenslaan, kunnen we echt verschil maken. Veilig, verantwoord en met behoud van publieke regie.”
Samenwerken in een complex ecosysteem
Na de pauze gaf Tibor van Bekkum van Common Eye, een adviesbureau op het gebied van samenwerkingsvormen, een interactief college over het congresthema. Vanuit zijn ervaring bij Common Eye en zijn betrokkenheid bij complexe samenwerkingsvraagstukken wierp hij nieuw licht op de vraag hoe gemeenten met elkaar en met andere partijen effectief kunnen samenwerken in een steeds complexer wordende omgeving.
Om samenwerking echt te laten slagen, is een aantal voorwaarden essentieel. Zo moet er sprake zijn van een gedeelde ambitie, een doel dat door alle partijen niet alleen wordt begrepen maar ook wordt gedragen. Vervolgens moeten de belangen van elke organisatie besproken worden, inclusief de spanning die kan ontstaan als die belangen onderling verschillen. Het derde aandachtspunt is de onderlinge relatie: vertrouwen, persoonlijke verbinding en de bereidheid om te investeren in contact zijn essentieel.
Daarnaast is het belangrijk dat de samenwerking organisatorisch goed is ingericht. Wie zit aan tafel, wie beslist, wie informeert wie, en wie voert uit? Zonder duidelijke afspraken ontstaat er snel ruis of zelfs conflict. Tot slot draait het om het proces zelf: is er voldoende duidelijkheid over het gezamenlijke traject? En worden er tussentijds momenten ingebouwd om terug te kijken en bij te sturen? Volgens Van Bekkum zijn het deze vijf elementen die samen bepalen of een samenwerking succesvol wordt of juist vastloopt.
Middagprogramma
Na de lunch nam de gemeente IJsselstein de deelnemers aan het congres mee om het samenspel met IJsselsteinse organisaties in de binnenstad te ervaren. Tijdens een korte stadswandeling werden diverse bijzondere plekken in de stad bezocht en werd door drie IJsselsteinse organisaties toegelicht hoe zij samenwerken met de gemeente , onderwerpen agenderen en collectieve belangen bespreekbaar maken.
Aan het woord kwam onder andere de relatief nieuwe bewonersgroep Bewoners Binnenstad IJsselstein (BBIJ), die zich sterk maakt voor de bewoners in de IJsselsteinse binnenstad. De Historische Kring IJsselstein (HKIJ) zet zich al jaar en dag in voor de IJsselsteinse geschiedenis en identiteit. Zij vertelde het IJsselsteinse verhaal. De carnavalsvereniging Boortje 11 tot slot liet zien hoe zij belangrijke maatschappelijke vraagstukken op een ludieke manier bespreekbaar proberen te maken.
Tot ziens op het Najaarscongres 2025 in Bunnik!
Heeft u het Voorjaarscongres gemist? Wij zien u graag weer tijdens ons Najaarscongres, dat wordt gehouden op vrijdag 14 november 2025. Gastgemeente Bunnik heet u dan van harte welkom in Fort bij Vechten.
