Het klinkt best negatief: framing. Alsof de toehoorder er een beetje wordt ingeluisd, de werkelijkheid geweld aangedaan. En soms is dat ook zo, bevestigt Hans de Bruijn, politicoloog, jurist en hoogleraar bestuurskunde aan de TU Delft. Maar veel vaker is het een manier om vanuit politieke overtuiging een bepaalde opvatting over het voetlicht te krijgen. “Wie politiek bedrijft, framet.”

Hans de Bruijn

Hans de Bruijn is auteur van het boek ‘Framing. Over de macht van taal in de politiek’ (9e druk, Amsterdam 2015), en heeft een wekelijkse column over framing in de zaterdageditie van Trouw. Op het aankomende Voorjaarscongres van de VNG afdeling Utrecht is hij keynote speaker, en leidt hij de deelnemers eerst plenair en daarna in een workshop door zowel de theorie als de praktijk van een bewerkelijke werkelijkheid.

Want dat is waar framing in feite over gaat. “De politiek buigt zich over vraagstukken waarbij vaak geen sprake is van een objectieve werkelijkheid. Integendeel. Iedereen kijkt juist vanuit een bepaald perspectief naar de realiteit. En dat perspectief is gebaseerd op de eigen normen, waarden en opvattingen. Iemand met een VVD- of CDA-bril op kijkt anders naar de werkelijkheid en waardeert die ook op andere wijze dan een PvdA’er of een SP’er. En allemaal denken ze vervolgens na over de vraag in welke bewoordingen en met welke beelden de boodschap het beste onder de aandacht van het brede publiek kan worden gebracht. Iedereen heeft daarvoor zijn eigen frame.”

Morele plicht

Framing is van alle tijden en gebeurt overal. En zeker niet altijd even overtuigend. De Bruijn: “De discussie rond global warming is hier een goed voorbeeld van. De wijze waarop wetenschappers daarover hebben gecommuniceerd leidde soms tot ontkenning van de problematiek door het publiek. Als het echt een door de mensheid veroorzaakt fenomeen is waarvan de goegemeente overtuigd moet worden, dan is het bijna je morele plicht om ook goed na te denken over een frame waarbinnen je die boodschap het beste kunt overdragen. Dat heeft men in dit geval verzuimd te doen.”

Let wel: framen is dus niet hetzelfde als liegen. “In het politieke debat wordt framen soms ten onrechte in een kwaad daglicht gesteld. Als een rechts iemand een stelling poneert zegt een links iemand al snel: hé, deze meneer framet. Of omgekeerd. Terwijl ze beiden alleen een punt willen maken. Zeker: framing maakt het doorgronden van de realiteit gecompliceerder, want wat is nu waar? Maar het zet tegelijkertijd de politieke discussie op scherp. Want een goed frame maakt direct duidelijk waar het de persoon die haar gebruikt om gaat.”

Zoals bijvoorbeeld in het vluchtelingendebat. “Degenen die van een stortvloed aan vluchtelingen spreken doen niet per se de werkelijkheid geweld aan”, aldus De Bruijn. “Vanuit een bepaalde politieke opvatting kun je namelijk best vinden dat er echt heel erg veel vluchtelingen naar Europa komen en dat Europa dat niet aan kan. Het frame van de tsunami wordt dan gebruikt om die overtuiging te benadrukken. Net zo goed als dat je vanuit een andere opvatting kunt benadrukken dat het hier om mensen gaat, die hulp nodig hebben.”